با کاهش نگران کنند‌ۀ سطح آب های زیرزمینی در کابل، آگاهان محیط زیست هشدار می دهند که در صورت تأخیر در عملی سازی پروژۀ انتقال آب از پنجشیر، پایتخت با بحران شدید کم آبی رو به رو خواهد شد؛ وزارت آب و انرژی اما می گوید که مطالعات تخنیکی، سروی و دیزاین این پروژه تکمیل و برای منظوری به رهبری امارت اسلامی فرستاده شده است.
کاهش سطح آب های زیرزمینی، نبود مدیریت مؤثر منابع آبی و افزایش بی رویۀ جمعیت، کابل را با یکی از جدی ترین مشکلات زیست محیطی‌اش رو به رو کرده است. کم آبی در بخش های از پایتخت خانواده ها را واداشته تا ساعت ها در صف تانکر های آب انتظار بکشند یا برای تأمین نیاز اولیۀ شان فاصلۀ زیادی را برای بدست آوردن آب طی کنند. دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در ۲۵ جوزای سال روان اعلام کرده‌بود که نزدیک به یک‌سوم جمعیت افغانستان به آب آشامیدنی پاک دسترسی ندارند و بیش از ۱۰ میلیون تن همچنان از منابع ناسالم و غیرمصؤن استفاده می‌کنند. این نهاد افزوده‌بود که باوجود برخی پیشرفت‌ها، این بحران همچنان فشار عمدۀ بر جوامع روستایی، به‌‌ویژه زنان و کودکان وارد می‌کند و سازمان ملل متحد برای کاهش بحران آب در افغانستان متعهد به برخی اقدامات است.
هشدار آگاهان محیط زیست از تشدید بحران کم آبی در کابل
نجیب‌الله سدید، آگاه مسایل محیط زیست در گفتگو با آژانس خبری پژواک بحران آب در کابل را بیشتر ناشی از سوء مدیریت دانست تا تغییرات اقلیمی. به گفتۀ وی، افزایش بی‌برنامۀ جمعیت از کمتر از دو میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ به بیش از شش میلیون تن در حال حاضر، فشار بی‌سابقۀ بر منابع آب وارد کرده‌است. وی اضافه کرد: «شهر کابل بدون کدام برنامه و پلان چهارونیم مرتبه انکشاف پیدا کرده و این مورد باعث شده‌است تا فشار مضاعف بر آب‌های زیرزمینی وارد شود و سطح آن همه‌ساله پایین برود.» او افزود که آب‌های سطحی کاملاً خشک شده و منابع عمیق نیز در وضعیت بحرانی قرار دارد و تا سال ۲۰۱۹ نزدیک به ۴۰۰ هکتار گلخانۀ سبزیجات در شهر کابل جا گرفتند و تمامش از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند.
سدید از استفادۀ بی رویۀ آب های زیرزمینی توسط موترشویی ها، فابریکه ها و حوض های آب بازی به عنوان نمونه از مدیریت ضعیف منابع یاد کرد و تأکید کرد که انتقال آب از خارج کابل، تنها راه حل فوری بحران است. طبق اظهارات او، چون منبع آب در کابل به این مقدار نفوس کافی نیست و باید از حوزۀ فرعی پنجشیر به مردم کابل آب تامین شود و این پروژه باید اولویت کاری حکومت باشد. سدید گفت که پروژۀ با اهمیت دیگر ساخت بند شاه توت است که می تواند به ۲.۲ میلیون تن تامین آب کند، بناً این پروژه ها اگر اولویت نباشد، بحران عمیق تر و باعث مشکلات اجتماعی می شود.
آب های زیرزمینی کابل به نقطۀ بحرانی رسیده است
سیدمحمد سلیمان‌خیل، متخصص امور محیط زیست و تغییرات اقلیمی نیز به آژانس خبری پژواک گفت که وضیت کنونی منابع آبی زیرزمینی در شهر کابل وخیم است و به یک سطح بحرانی رسیده‌است. وی اضافه کرد که براساس گزارش‌ها، قرار است تا پنج سال آینده آب‌های زیرزمینی خشک شود و این یک مسئلۀ مهم است که یک شهر مدرن به مانند کابل آب نداشته باشد. موصوف تصریح کرد که بربنیاد گزارش‌های تخنیکی، سالانه بیش از دو متر آب شهر کابل افت می‌کند و پایین می‌رود و این موضوع نگران‌کننده‌است. کمبود آب در شهر کابل چند بُعد دارد؛ یکی این‌که آب در دو دهۀ اخیر مدیریت درست نشده و همچنان سیستم دوبارۀ تغذیه کردن آب‌های زیرزمینی درست نبوده‌است. او گفت: «مدیریت آب‌های سطحی انجام نشده؛ مثلاً اکثراً آب‌های سطحی ما هدر رفته، بدون از این‌که ما بتوانیم آب‌های زیرزمینی را چارچ بسازیم؛ در مجموع مشکلات زیاد است که به خاطر آن آب‌های کابل به این سطح رسیده‌است.»
موصوف اضافه کرد که تغییرات اقلیمی نیز یکی از این مشکلات است؛ چون سال‌های قبل کابل شاهد برفباری‌ها و بارنده‌گی‌ها بود و آب‌های زیرزمینی به‌شکل طبیعی تغذیه می‌شد؛ اما اکنون تغییرات اقلیمی باعث شده تا گرمایش زمین بالا برود، مردم نیازشان به آب بیشتر شود، زمین دوباره تغذیه نشود و این موارد چالش را چند برابر ساخته‌است. این آگاه محیط زیست گفت که براساس گزارش‌های سازمان‌های جهانی، افغانستان یکی از کشورهایی است که در ۱۰۰ سال آینده به شدت به سوی بیابان‌زایی روان است و خشکسالی‌های بسیار شدید چند ساله نیز ناشی از پیامدهای تغییرات اقلیمی است. وی تصریح کرد که مشکل آب زیرزمینی در کوتاه‌مدت حل نمی‌شود؛ اما در درازمدت باید آب‌های زیرزمینی دوباره تغذیه شود و گزینه‌های دیگر نیز به خاطر تامین آب مردم کابل باشد.
سلیمان خیل نیز انتقال آب دریای پنجشیر به کابل را یک جایگزین خوب خواند و از حکومت خواست تا هرچه زودتر این پروژۀ بزرگ را عملی کند. سلیمان خیل اضافه کرد که در صورت عملی نشدن پروژۀ انتقال آب دریای پنجشیر به پایتخت، کشور بیشتر با بحران کم آبی رو به رو می شود و این یک زمینه را به مافیای آب مساعد می سازد تا با استفاده از فلتر های دروغین بتوانند آب خود را بفروشند. این متخصص امور محیط زیست و تغییرات اقلیمی گفت که باید به مردم نیز توصیه شود تا از آب آشامیدنی در موارد دیگر کمتر استفاده کنند، حفر چاه‌های عمیق باید متوقف شود، شرکت‌های آب معدنی و نوشابه‌های غیرالکولی از سطح شهر کابل دور بروند و از آب‌های سطحی استفاده کنند، چون فشار بیش از حد بالای منابع آبی کابل است و این موضوع می‌تواند که کابل را کمتر از پنج سال به خشکسالی روبه‌رو کند.
براساس معلومات وزارت آب و انرژی، پروژۀ انتقال آب از پنجشیر به کابل ظرفیت انتقال دو متر مکعب آب را دارد که با تکمیل آن، حدود دو میلیون از باشنده‌گان کابل به آب آشامیدنی صحی دسترسی پیدا خواهند کرد. پروژۀ انتقال آب از دریای پنجشیر از منطقۀ بازارک این ولایت الی منطقۀ تره‌خیل کابل ۱۷۰ میلیون دالر هزینه بر می‌دارد و کار این پروژه در مدت سه سال تکمیل خواهد شد. در ماه حوت سال گذشته ملا عبدالطیف منصور، سرپرست وزارت آب و انرژی در یک نشست با شماری از بزرگان ولسوالی های مختلف ولایت کابل و وکلای گذر این شهر گفته بود که کار سروی و دیزاین پروژۀ انتقال آب از پنجشیر به کابل تکمیل شده است و با فراهم شدن بودجه و سایر امکانات لازم کار ساخت آن نیز در آینده آغاز خواهد شد.
شهروندان کابل: ساعت ها در صف آب می مانیم، حکومت باید سیستم نل کشی خانه به خانه ایجاد کند
شیرمحمد همدرد، باشندۀ ناحیۀ پنجم شهر کابل به آژانس خبری پژواک گفت که ساعت‌ها منتظر آمدن نل می‌باشد، تا به خانۀ خود آب ببرد و با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند. وی افزود: «یک ساعت کامل وقت می‌گیرد؛ کراچی را می‌گیریم، بشکه‌ها را در آن می‌گذاریم، می‌رویم آب می‌گیریم و برمی‌گردیم، این طوری وقت زیاد تلف می‌شود.» همدرد از حکومت خواست تا برای مناطق مسکونی سیستم نل‌کشی ایجاد کند تا مردم در خانه‌های‌شان به آب آشامیدنی دسترسی داشته باشند. آدم خان، باشندۀ منطقۀ ارزان قیمت شهر کابل نیز گفت که در محل سکونت او اکثر خانه ها به آب دسترسی ندارند و مردم برای آوردن آب با مشکل مواجه‌اند. نامبرده خاطرنشان کرد: «اگر راست برای تان بگویم، در کوچۀ که من زنده‌گی می‌کنم، مردم با مشکلات زیادی مواجه هستند؛ دو سه خانه آب دارند و متباقی تمام کوچه آب ندارند، مردم با استفاده از کراچی فاصلۀ زیاد را طی می‌کنند و به دنبال آب می‌روند، حکومت باید آب دریای پنجشیر و بند شاه و عروس را به کابل منتقل کند و سیستم نل را نیز بسازد.»
دیدگاه مقام های حکومتی: طرح های کوتاه مدت و درازمدت برای رسیده‌گی به مشکل کم آبی در کابل روی دست داریم
قاری مطیع‌الله عابد، سخنگوی وزارت آب و انرژی در گفتگو با آژانس خبری پژواک گفت که در بعضی از حوزه‌های دریایی کشور تا ۹۰ درصد آب کم شده‌است و در ولایات مرکزی نیز خشکسالی است و آب‌های زیرزمینی نسبتاً پایین رفتهاست. به گفتۀ وی، به‌گونۀ خاص وضعیت آب‌های زیرزمینی در کابل تقریباً بحرانی است و باشنده‌گان این شهر برای دسترسی به آب پاک آشامیدنی با مشکل مواجه هستند و وزارت آب و انرژی برای حل این مشکلات برنامه‌های کوتاه‌مدت و درازمدت را تهیه کرده و فعالیت‌هایی را انجام داده‌است. عابد گفت که این وزارت در نظر دارد تا در برنامه‌های کوتاه‌مدتش استفاده و تغذیۀ آب‌های زیرزمینی را مساویانه انجام دهد و این وزارت توانسته‌است در ساحات مختلف شهر کابل بندهای مختلف بسازد و آب را مهار کند. وی با اشاره به پروژۀ انتقال آب دریای پنجشیر به کابل گفت: «قسمی‌که شما می‌فهمید، این پروژه‌ها، پروژه‌های کلان است و معمولاً پروژه‌های بزرگ ملی به وقت زیاد ضرورت می‌داشته باشد.» موصوف علاوه کرد که طی دو سال گذشته وزارت آب و انرژی توانسته‌است تا مطالعات تخنیکی، سروی و دیزاین پروژۀ انتقال آب دریای پنجشیر به کابل را به انجام برساند و این پروژه اکنون آمادۀ کار است که برای منظوری به رهبری امارت اسلامی فرستاده شده‌است. موصوف ابراز امیدواری کرد تا این پروژه منظور و برای آن امکانات بودجه مهیا شود، تا کارهای آن عملاً آغاز گردد.
سخنگوی وزارت آب و انرژی گفت، تلاش دارند تا با نهاد هایی که در عرصۀ آب و انرژی کار می کنند، همکاری و هماهنگی داشته باشند اما این نهادها همکاری و هماهنگی زیاد نمی‌کنند. نامبرده خاطرنشان کرد که وزارت آب و انرژی امیدوار است تا نهادهای بین‌المللی در بخش آب و انرژی در افغانستان همکاری کنند و پروژه های نیمه کارۀ خود را از سر بگیرند و این پروژه ها باید از بُعد سیاسی کشیده شود و به بُعد اجتماعی‌اش برود. هم چنان مولوی غلام‌الرحمن کظیم، رئیس اجرائیوی شرکت آبرسانی و فاضلاب شهری در گفتگو با آژانس خبری پژواک گفت که این ریاست در دو بخش تهیۀ آب پاک برای مردم و تصفیه کردن آب ناپاک و فاضلاب کار می‌کند.
وی اضافه کرد که تغییرات اقلیمی در جهان و افغانستان تاثیر زیادی وارد کرده و این موضوع نه‌تنها در کابل؛ بلکه در تمام کشور محسوس است. وی علاوه کرد که ۸۲ منبع آب در نقاط مختلف اطراف کابل موجود است و به دلیل خشکسالی و تغییرات اقلیمی که چاه‌ها را خشک کرده، اکنون تنها ۳۸ منبع آب فعال بوده و متباقی غیرفعال می‌باشد. موصوف تصریح کرد که اراضی کنونی شهر کابل به دو الی دونیم میلیون نفوس طراحی شده‌است؛ اما به دلیل جنگی‌های گذشته و شرایط نامناسب زنده‌گی برای مردم در اطراف دشوار شده و به شهرها آمده‌اند. وی دلیل کمبود آب در کابل را افزایش نفوس، تغییرات اقلیمی، متاثرشدن آب های زیرزمینی و افزایش چاه‌های فاضلاب عنوان می کند. کظیم گفت که این ریاست اکنون در بخش فاضلاب دست به کار شده تا جلو چاه‌های جذبی که آب‌های سطحی را آلوده کرده‌است را بگیرند و تلاش می‌کنند تا آب فاضلاب تصفیه و در سرسبزی از آن کار گرفته شود. وی تصریح کرد که رهبر امارت اسلامی برای ساختن تصفیه‌خانه‌ها در چهاراطراف کابل ۲۰۰ جریب زمین اختصاص داده و پروسۀ آن در جریان است تا تصفیه‌خانه‌ها ساخته و جلو آلوده شدن آب‌های زیرزمینی را بگیرند.
از جانبی، او اضافه کرد که براساس پیش‌بینی‌های جهانی، در سال ۲۰۳۰ در تمام جهان اولین پایتختی که با کمبود آب مواجه می‌شود، کابل خواهد بود و پنج سال زمان است تا تدابیری گرفته شود و یکی از تدابیر این است که روی پروژه‌های آب سطحی کار صورت بگیرد. موصوف از بند شاه و عروس و بند شاه‌توت به‌عنوان آب‌های سطحی نام برد که به گفتۀ وی، کار بند شاه و عروس تقریباً تکمیل شده و بخشی از آب آن به آبرسانی اختصاص داده شده‌است و با وزارت آب و انرژی صحبت شده تا سهم آب برای این ریاست را باید بیشتر کند. وی هم چنان علاوه کرد: «تا جایی که ما صحبت کرده‌ایم، پروژۀ پنجشیر به تمام معنا آمادۀ کار است و فقط به دلیل کمبود بودجه دست به کار نشده‌ایم؛ وزارت آب و برق نیز با این مشکل مواجه‌است که این پروژه تاکنون پیش نرفتهاست؛ البته چند وقت پیش بانک جهانی که روی پروژه‌های بزرگ کار می‌کند، با محترم وزیر صاحب آب و برق مجلس داشتند و به شکل خاص برای شان یادآوری شده که این یک اشد ضرورت است و در این بخش دنیا با ما همکاری کند.» او تاکید کرد که آب در شهر کابل به‌صورت عادلانه توزیع می‌شود و نباید از آب آشامیدنی به مقاصد همچون سرسبزی استفاده شود.
رئیس اجرایی شرکت امارتی آبرسانی و فاضلاب شهری از شهروندان خواست تا با این اداره همکاری و در مصرف آب صرفه‌جویی نمایند. او تأکید کرد که مردم باید از آب آشامیدنی فقط برای نیازهای ضروری استفاده کنند و از کاربرد آن در امور غیرضروری خودداری نمایند. برنامۀ جهانی غذا در ماه سرطان سال گذشته با نشر گزارشی گفته بود که افغانستان در سطح جهان به عنوان ششمین کشور آسیبپذیر در برابر بحران اقلیمی می‌باشد و یکی از عوامل تغییرات اقلیمی، انتشار گازهای گلخانه‌یی است. ادارۀ ملی حفاظت محیط زیست کشور نیز در ۲۶ جدی سال گذشته نشستی را تحت عنوان «کنفرانس ملی تغییرات اقلیمی» برای بررسی نتایج و پیامدهای بیست‌ونهمین نشست جهانی تغییرات اقلیمی در کابل برگزار کرده بود؛ رئیس یوناما در آن نشست گفته بود که افغانستان همچنان در برابر تغییرات اقلیمی آسیب پذیر است.