این جنگ که در حملات هوایی و راکتی ویرانگر و عملیات مخفی متبارز شد، هر دو کشور را تکان داد. در حالیکه جنگ ها متوقف شده، مفاهیم سیاسی، نظامی و هسته ای این جنگ کوتاه مگر شدید، در حال آشکار شدن است. هر دو کشور در ادعای پیروزی در این جنگ عجله کرده اند. اسرائیلی ها تاکید دارند که اهداف خود را بدست آورده اند، ایرانی ها ادعا میکنند که آتش بس را بر دشمن اصلی خود "تحمیل" کرده اند. اما تحلیلگران هشدار میدهند که این آتش بس شکننده است، تعادل استراتیژیک تغییر کرده و خطر درگیری مجدد، یا تشدید خطرناک تشنج ها، هم چنان بالا است.
دستاورد های اسرائیل و یک سهو مهم
اسرائیل به استناد تخریب گزارش شدۀ ساحات کلیدی هسته یی و راکتی ایران، از بین بردن رهبران ارشد نظامی و برتری هوایی بر تهران، اعلام کرده که به همۀ اهداف"عملیات برخواستن شیر" دست یافته است." فرزان ثابت، محقق مدیریتی در انستیتوت فارغین ژینو به رادیو آزادی گفت که "اسرائیل به ضربه زدن بر اهداف کلیدی استراتیژیک نظامی و دولتی ایران به طور کاملاً موثر قادر بوده است."
به گفتۀ ثابت، این درگیری میزان نفوذ اسرائیل در دستگاه امنیتی ایران را برجسته می کند و "موساد" ادارۀ استخبارات اسرائیل "اساساً توانسته، گروهی را از کسانی ایجاد کند که از رژیم رو گشتانده اند، احتمالاً یکی از عناصری مهم در این جنگ بودند و بزرگترین آسیب را وارد کردند." به نوشتۀ مرکز خبر رادیو آزادی، ولی با وجود بمباردمان های اسرائیل و ایالات متحدۀ امریکا، برنامه هسته یی ایران، در حالیکه آسیب دیده، کاملاً از بین نرفته، برخی از ظرفیت ها و تخصص های غنی سازی یورانیوم زنده مانده و خطر یک جهش هسته یی مخفی ایران، هنوز باقی مانده است.
روبرت اینهورن متخصص عدم گسترش سلاح های هسته ای و همکار ارشد در انستیتوت بروکینگز امریکا به رادیو آزادی گفت که بیش از 400 کیلوگرام ذخیره یورانیم ایران که تا 60 در صد غنی شده، انتقال یافته و در مورد آن معلومات داده نشده است. به گفتۀ اینهورن"اگر این یورانیوم در اختیار ایران باشد، می تواند به یک محل مخفی برده شده و از آن در یک برنامۀ اسلحه هسته یی استفاده شود."
جایگاه تضعیف شده و اعتبار در هم شکستۀ ایران
رهبری ایران زنده ماند، مگر به قیمت گزاف؛ تاسیسات هسته یی، راکتی و طیارات بی پیلوت آن به شدت تخریب شدند؛ اما بسیاری از رهبران ارشد نظامی ایران کشته شدند؛ دفاع هوایی ایران در محافظت از این کشور در برابر حملات عمیق اسرائیل در خاک ایران ناکام ماند و جمهوری اسلامی خود را از نظر سیاسی، ضعیف می یابد. فرزان ثابت، محقق مدیریتی در انستیتوت فارغین ژینو این وضعیت را "یک فاجعه برای ایران" خوانده است.
روبرت اینهورن متخصص عدم گسترش سلاح های هسته ای و همکار ارشد در انستیتوت بروکینگز امریکا می گوید که "ایران نسبت به دو هفته قبل ضعیف تر و در سطح بین المللی منزوی تر شده است." ادعای جمهوری اسلامی به حیث ضامن امنیت ملی و رکن کلیدی مشروعیت آن، با توجه به ناتوانی آن در جلوگیری از حملات هوایی اسرائیل و محافظت از رهبری نظامی رژیم که اکثراً در روز اول جنگ از بین رفتند، به شدت آسیب دیده است. فرزان ثابت می گوید که "این یک ضربه بزرگ به اعتبار جمهوری اسلامی ایران است."
معضل هسته یی، بازدارندگی یا محدودیت؟
خطرناک ترین میراث جنگ اخیر بین اسرائیل و ایران، ممکن است انگیزه ای باشد، برای تعقیب برنامۀ اسلحه هسته ای از سوی این کشور. جمهوری اسلامی ایران قبلاً گفته بود که به دنبال دستیابی به اسلحه هسته ای نیست، اما در صورت مواجه شدن با تهدید بالقوۀ که موجودیت آن را تهدید کند، در مورد دکترین هسته ای اش تجدیدنظر خواهد کرد.
جنگ زیگنال های مختلط را به رهبری جمهوری اسلامی ایران فرستاده؛ ممکن است برخی از جناح های ایرانی این حملات را به حیث هشداری برای عبور نکردن از آستانۀ هسته ای تلقی کنند، اما احتمال دارد که دیگران، اسلحه هسته ای را منحیث یگانه تضمین قابل اعتماد بقای جمهوری اسلامی بدانند. روبرت اینهورن متخصص عدم گسترش سلاح های هسته ای و همکار ارشد در انستیتوت بروکینگز امریکا می گوید که"تعقیب قابلیت اسلحه هسته یی می تواند برای ایران بسیار، بسیار خطرناک باشد. "به گفتۀ اینهورن" تندروانی در ایران وجود خواهند داشت و تصمیم خواهند گرفت که یگانه راه جلوگیری از حملات خارجی، دستیابی به اسلحه هسته یی است و در این مرحله، واضح نیست که کدام یک از این گروه ها، غالب خواهد شد."
اما فرزان ثابت، محقق مدیریتی در انستیتوت فارغین ژینو، در مورد ظرفیت تخنیکی و سازمانی در زمینۀ "جهش مخفی هسته ای ایران" ابراز تردید کرده، می گوید که "به یک نظام غیرقابل اعتماد و بی کفایت به اندازۀ جمهوری اسلامی" اعتماد چندان ندارد و به گفتۀ او اگر ایران یک آزمایش هسته ای را هم انجام دهد، می توان شاهد تشدید تشنجات هسته یی علیه ایران بود که به عقیدۀ او بسیار خطرناک است.
یک مکث شکننده، اما نه یک صلح پایدار
آتش بس بین اسرائیل و ایران، یک مکث ضعیف در جنگ را به وجود آورده است. اسرائیل می تواند ادعای یک پیروزی نظامی را کند، مگر بازی پایانی سیاسی و استراتیژیک، تسویه نشده است. جمهوری اسلامی ایران ضربه خورده، بازدارندگی هسته ای آن از بین رفته، اما حداقل در حال حاضر، زنده مانده است. ممکن است اسرائیل جنگ را برده باشد، ولی معضلات اصلی جنگ، خطر هسته ای، بی ثباتی منطقوی و بی اعتمادی متقابل، حل ناشده باقی مانده است.
روبرت اینهورن متخصص عدم گسترش سلاح های هسته ای و همکار ارشد در انستیتوت بروکینگز امریکا می گوید، فقط تلاش های دیپلوماتیک می تواند، اطمینان حاصل کند که مواد هسته یی ایران واقعاً حساب شده و منطقه از آن پرتگاه بر عقب بر می گردد. اینهورن می افزاید که "400 کیلوگرام یورانیم بسیار غنی شده، می تواند اساس یک برنامۀ اسلحه هسته یی مخفی شود، با این عنصر نمی شود که با یک حمله نظامی برخورد کرد" و به گفتۀ او با این مسئله فقط "از طریق دیپلوماسی برخورد شده، می تواند."